Η δουλειά μου είναι να κάνω διάγνωση αναγκών, όπως οι γιατροί κάνουν διάγνωση παθήσεων, και να προτείνω αντί για φάρμακα, ασφαλιστικές λύσεις και προϊόντα. Όλα αυτά τα χρόνια που ασχολούμαι με τις ασφάλειες είχα τη χαρά και την τύχη να γνωρίσω και να ακούσω πάρα πολλούς ανθρώπους. Και όταν αφουγκράζεσαι και μοιράζεσαι τις αγωνίες και τις ανάγκες του άλλου, όταν κερδίζεις την εμπιστοσύνη του και σου ανοίγει την καρδιά του, τότε γίνεστε φίλοι.
Από αυτούς λοιπόν τους φίλους διδάχτηκα πολλά. Προσπάθησα να μάθω και από τα καλά αλλά και από τα άσχημα. Οι περισσότεροι ήταν εργαζόμενοι και εργάζονταν για να κερδίσουν χρήματα ώστε να ζήσουν αξιοπρεπώς αυτοί και οι οικογένειές τους. Κάποιοι άλλοι όμως είχαν καταφέρει να κάνουν τα χρήματα που έβγαζαν από τη δουλειά τους να εργάζονται και εκείνα γι’ αυτούς. Τότε ήμουν πολύ νέος και η φιλοδοξία της δημιουργίας δεν με άφηνε να το αντιληφθώ, όμως όσο περνούσαν τα χρόνια και τους συναντούσα ξανά και ξανά, ο τρόπος σκέψης μου άρχιζε να αλλάζει. Μάλιστα, ένας από αυτούς έγινε και μέντοράς μου στα οικονομικά.
Κατάλαβα ότι, ενώ το χρήμα δεν είναι το σημαντικότερο στη ζωή μας, μπορεί να επηρεάσει όλα όσα είναι σημαντικά. Και ένα από αυτά τα σημαντικά, μετά φυσικά από την υγεία, είναι ο ελεύθερός μας χρόνος. Ο χρόνος που θέλουμε να είμαστε μαζί με τα παιδιά μας όταν γυρίσουν από το σχολείο τους. Ο χρόνος που θέλουμε να είμαστε με τους γονείς μας και με τους αγαπημένους μας ανθρώπους. Ο χρόνος που χρειαζόμαστε για να ξεκουραστούμε, να πάμε για περίπατο ή μια εκδρομή στη φύση, να διαβάσουμε ένα βιβλίο ή να μην κάνουμε τίποτα.
Κάθε φορά λοιπόν που συναντιόμασταν με αυτόν τον δάσκαλο των οικονομικών και της ζωής, προσπαθούσα να μάθω και κάτι καινούριο. Όσα διδάχτηκα, προσπαθώ να τα εφαρμόσω κι εγώ στη ζωή μου. Πότε τα καταφέρνω, πότε όχι. Ίσως κάποια σας φανούν χρήσιμα όπως φάνηκαν και σε εμένα.
- Να μην εξαρτάσαι μόνο από μια πηγή εισοδήματος.
- Να δημιουργείς αγωγούς ροής χρημάτων. Αυτό σημαίνει να εισπράττεις χρήματα ακόμα και όταν δεν εργάζεσαι. Αυτό μπορεί να γίνει με διαδικτυακές πωλήσεις, με δικαιώματα, δημιουργώντας ένα δίκτυο πωλητών κλπ.
- Όσο νωρίτερα ξεκινήσεις την αποταμίευση, τόσο καλύτερα. Να επιλέγεις τρόπους υποχρεωτικής αποταμίευσης με πάγια μηνιαία χρέωση του λογαριασμού σου όπως συνταξιοδοτικά προγράμματα εγγυημένων παροχών ή ETFS δεικτών χρηματιστηρίων με χαμηλό κόστος διαχείρισης (όπως του SP500 της VANGUARD). Ακόμα και αν η αξία κάποιων από τις εταιρίες που τους απαρτίζουν υποχωρήσει και βγουν από τον δείκτη, θα αντικατασταθούν από τους επόμενους πρωταθλητές.
- Αν γνωρίζεις χρηματοοικονομικά και διαβάζεις ισολογισμούς εταιριών, να επενδύεις στο χρηματιστήριο σε εταιρίες πρωταγωνιστές στον κλάδο τους με χαμηλό δανεισμό σε σχέση με την λογιστική τους αξία, απόδοση κερδών (το αντίστροφο του P/E τιμής προς κέρδη)τουλάχιστον διπλάσια από εκείνη των δεκαετών ομολόγων του Δημοσίου και με σταθερή μερισματική απόδοση που να υπερβαίνει τα 2/3 της απόδοσης του δεκαετούς ομολόγου. Αν δεν γνωρίζεις, επίλεξε ETFS δείκτη SP500 τακτικών μηνιαίων καταβολών αν έχεις χρόνια μπροστά σου για να αποταμιεύσεις. Αν τα χρήματά σου μπορεί να σου χρειαστούν σύντομα, να μην κάνεις τίποτα απ’ όλα αυτά και να τα τοποθετήσεις σε οτιδήποτε ρευστοποιείται εύκολα και με μηδενικά ή ελάχιστα έξοδα.
- Οι καλύτερες επενδύσεις στο χρηματιστήριο είναι οι βαρετές επενδύσεις. Να ενημερώνεσαι σε τακτά διαστήματα αλλά όχι κάθε ώρα και στιγμή και να αφήνεις τον χρόνο να δουλεύει για εσένα. Να επενδύεις πάλι τα μερίσματα που εισπράττεις και το ‘’θαύμα’’ του ανατοκισμού σε λίγα χρόνια θα σε εντυπωσιάσει.
- Μόνο αν έχεις ένα συγκεκριμένο σχέδιο, πειθαρχία, υπομονή και επιμονή, τα καλά αποτελέσματα θα έρθουν.
- Το ‘’ μηδενικό’’ ρίσκο των τραπεζικών καταθέσεων δεν ισχύει μακροπρόθεσμα εξαιτίας του πληθωρισμού. Η αξία των 100.000 ευρώ που τοποθετήθηκαν το 1975 στην τράπεζα είναι σήμερα 10.000 ευρώ. Πάντα να διατηρείς ένα χρηματικό ποσό στην τράπεζα αλλά μόνο για ώρα ανάγκης ή για μια ευκαιρία που μπορεί να σου παρουσιαστεί. Με τα σημερινά επιτόκια οι λογαριασμοί ταμιευτηρίου δεν ενδείκνυνται για επένδυση.
- Να (εξ)ασφαλίζεις έξυπνα και με λίγα χρήματα ό,τι έχει αξία για εσένα όπως η υγεία των αγαπημένων σου και η δική σου ,το σπίτι που ζεις ή εκείνο που σου δίνει εισόδημα. Καλύτερα να πληρώνεις λιγότερα ασφάλιστρα επιλέγοντας ένα συμβόλαιο με μια αρχική συμμετοχή δική σου παρά να είσαι ακάλυπτος στη δύσκολη στιγμή και να αναγκαστείς να χρεωθείς για όλη την υπόλοιπη ζωή σου ή στην καλύτερη περίπτωση να χάσεις όλα όσα με κόπο δημιούργησες.
- Οι επενδύσεις σε ακίνητα (σπίτια, επαγγελματικούς χώρους, οικόπεδα ή αγροτική γη) είναι καλές γιατί δεν επηρεάζονται όσο άλλες από τον πληθωρισμό. Είναι όμως πολύ καλύτερες αν ταυτόχρονα προσφέρουν έσοδα από ενοίκια ή από αγροτικά δικαιώματα καλλιεργειών γιατί καλύπτουν τον ΕΝΦΙΑ και τις φθορές και παράλληλα αφήνουν και ένα επιπλέον εισόδημα.
- Πρώτα θα αποταμιεύεις το συγκεκριμένο ποσό που έχεις επιλέξει και μετά θα πληρώνεις τα έξοδα και τις υποχρεώσεις του κάθε μήνα. Αν κάνεις το αντίστροφο ποτέ δεν θα σου μένουν χρήματα για αποταμίευση. Πρώτα λοιπόν θα πληρώνεις τον εαυτό σου και ύστερα τους άλλους. Γι’ αυτό η αποταμίευσή σου πρέπει να καταβάλλεται με αυτόματη χρέωση του τραπεζικού σου λογαριασμού μέσω πάγιας εντολής ή με χρέωση της πιστωτικής ή χρεωστικής σου κάρτας.
- Όποιος αποταμιεύει για ώρες ανάγκης θα λάβει ώρες ανάγκης. Όποιος αποταμιεύει για ώρες χαράς και ξενοιασιάς, θα λάβει ώρες χαράς και ξενοιασιάς.
- Οι πολλές ώρες δουλειάς δεν είναι απαραίτητα και παραγωγικές. Να ξεκουράζεσαι και να ‘’ακονίζεις το πριόνι σου’’ όπως ο καλός ο ξυλοκόπος γιατί, αν δεν το κάνεις, θα ταλαιπωρείσαι και θα αρρωστήσεις και ψυχικά και σωματικά.
- Η σπατάλη του χρόνου σου είναι πολύ χειρότερη από εκείνη των χρημάτων. Χρήματα μπορείς να βγάλεις ξανά, ο χαμένος χρόνος όμως δεν γυρίζει πίσω.
- Μην αναβάλλεις τη χαρά ετούτης της μέρας λέγοντας κάποια μέρα που θα βγω στη σύνταξη θα κάνω αυτό και θα πάω εκεί γιατί αυτό δεν πρόκειται να γίνει ποτέ. Δεν υπάρχει η Someday, υπάρχει μόνο η Sunday.Αντίθετα, να προσθέτεις συχνές περιόδους σύνταξης και ανάπαυσης στην τωρινή σου ζωή και η ζωή σου θα κυλήσει ευχάριστα.
- Ποτέ να μην ρίχνεις την ευθύνη στους άλλους. Όσο τους κατηγορείς και εξοργίζεσαι μαζί τους, τούς δίνεις δύναμη και τη στερείς από εσένα. Τη στιγμή που αρχίζεις και αντιλαμβάνεσαι ότι για την κατάσταση που σήμερα βρίσκεσαι ο μόνος υπεύθυνος είσαι εσύ, η διαδικασία της εξέλιξης και της ολοκλήρωσής σου έχει ήδη ξεκινήσει.
Ο δάσκαλος αυτός σήμερα δεν είναι εδώ. Ο κύκλος της ζωής του ήταν πλήρης και γεμάτος νόημα, έκανε παιδιά και εγγόνια και είχε τη χαρά, την ευλογία και τον χρόνο για να τα απολαύσει.
Του οφείλω πολλά και θα ήθελα να καταφέρω να του μοιάσω.